Cemal Reşit Rey

Konu: Cemal Reşit Rey C.tesi Eyl. 12, 2009 2:40 pm

(1904 Kudüs - 1985 İstanbul) Türk besteci. İlk piyano derslerini annesinden aldı ve sekiz yaşında ilk valsini besteledi. İstanbul Galatasaray Lisesinde ilköğrenimine başlayan Cemal Reşit Rey, burada iki yıl okudu. Daha sonra 1913’te babası ‘‘Babıâli Olayı’’ nedeniyle ülkeden ayrılmak zorunda kalınca, ailesiyle birlikte Fransa’ya yerleşti.

Burada Marguerite Longu’un öğrencisi oldu. I. Dünya Savaşı’nın çıkması nedeniyle, ailesiyle birlikte Fransa’dan ayrıldı ve İsviçre’de Cenevre’ye yerleşti. Burada St. Antoine Koleji ile Cenevre Konservatuvarında eğitimini sürdürdü. 1920 yılında Paris’e döndü. Eski öğretmeni Marguerite Longu’la piyano çalışmalarını sürdüren Cemal Reşit Rey, burada ayrıca Raoul Lappara’yla kompozisyon, Gabriel Fauré’le müzik estetiği ve Henri Defosse’la orkestra şefliği çalıştı.

Buradaki üçüncü yılında Türkiye’de cumhuriyetin kurulması üzerine, Cemal Reşit Rey ülkesine geri döndü ve o sıralar Dârülelhan olarak bilinen İstanbul Konservatuvarında öğretmen olarak çalışmaya başladı. Burada kompozisyon ve piyano dersleri verdi.

Türkiye’ye geldikten üç yıl sonra, önce bir koro ve daha sonra da 1934 yılında bugünkü İstanbul Kent Orkestrasının temeli olan yaylı sazlar bölümünü kurdu. Bu topluluğa on bir yıl sonra üflemeli çalgıları da ekleyerek bir orkestraya dönüştürdü ve 1968 yılına kadar yönetti.

Bu orkestranın dışında 1946-1960 yılları arasında, başka ülkelerde yabancı orkestralar yönetti. İstanbul Filârmoni Derneğinin kurulmasına da önayak olan Cemal Reşit Rey, 1938-1940 yılları arasında Ankara Radyosunda ‘‘Batı Müziği Yayınları’’ programının yöneticiliğini sürdürdü. Çeşitli türlerde parçalar besteleyen Cemal Reşit Rey, melodik ve tonal olan bu yapıtları birkaç ayrı döneme ayrılarak incelenebilir.

Bunların ilki 1919’le 1926 yılları arasındaki öğrencilik dönemi diye bilinen dönemdir. Bu dönemde Fransız halk şarkıları bestelemiştir. 1926’dan 1931’e kadar Türk halk şarkılarını armonize ettiği dönem gelir.

Bu şarkılardan 12 Anadolu Türküsü adı altında toplanmış olanların ilk seslendirilişi, Paris’te Pleyel salonunda gerçekleştirilmiştir. 1931 ile 1950 yılları arasındaki dönemiyse, kontrpuan uygulayımına yöneldiği dönemidir. Bu dönemdeki besteleri ‘gizemli’ olarak tanımlanır. 1950’den sonraki yılları kapsayan bu son dönemdeyse büyük orkestralar için senfonik şiirler bestelemiş ve Türk makamlarından yararlanmıştır. Türk müziğine dayanan birçok yapıt besteleyen Cemal Reşit Rey 7 Ekim 1985 yılında İstanbul’da öldü.