Hacı Bayram Veli

Konu: Hacı Bayram Veli C.tesi Eyl. 12, 2009 3:10 pm

(1352 Ankara - 1430 Ankara) Türk mutasavvıf. Bayramilik Tarikatını kurmuş, Tanrı’nın insan gönlünde görünüş alanına çıktığı inancını savunmuştur.

Gerçek adı Numan olan Hacı Bayram Veli, Ankara yakınlarında Solfasol köyünde doğdu, Ankara’da, bugün Hacı Bayram Camii’nin bulunduğu yerde öldü. Babası, tarımla geçinen Koyunluca Ahmet’dir. Numan, bir süre babasının tarlasında çalıştı; okumaya olan eğilimini sezen babası, onu Ankara’da Karamedreseye verdi. Numan orayı bitirince, bilgisini artırmak amacıyla, Bursa’ya gitti, orada da bir süne öğrenim gördükten sonra, Ankara’ya döndü.

Önceleri Halveti ve Nakşibendî tarikatlarından esinlendi, kısa süre içinde konuşmalarının etkisi, bilgisinin genişliğiyle ün sağladı. Ününü duyan Şeyh Hamidüddin, onu Kayseri’ye çağırdı. Numan Kayseri’ye gidip bir süre Şeyh’in yanında kaldı. Kurban Bayramı’nda geçen bu olay nedeniyle, Şeyh ona “Bayram” adını verdi. Bir süre sonra Şeyh ile hacca gidince “Hacı Bayram” adını aldı.

Kayseri’de Şeyh Hamidüddin’den tarikat geleneğine göre “ışık” denen gerekli bilgiyi aldıktan sonra kendini tasavvufa verdi, sonradan Bayramilik adıyla bilinen tarikatın ilk öğelerini oluşturdu. Çevresinde toplananların çoğalması, tasavvufla ilgili düşüncelerinin şeriatla bağdaşmaması üzerine, kendisine kuşkulu, sakıncalı bir kişi olarak görüldü. Durumu öğrenen Sultan II. Murat, onu Edirne’ye getirtti. Bilgisinin derinliği, yüreğinin arınmışlığı karşısında duygulanınca söylenenlere inanmadı, onu Ankara’da Karamedreseye, sonra Bursa Medresesine Müderris olarak atadı.

Hacı Bayram, Şeyh Hamidüddin’in ölümünden sonra, müderrisliği bıraktı. Yaşamını tekkesinde, çevresinde toplananları yetiştirmekle geçirdi. Düşüncelerini içeren Öztürkçe şiirler yazdı.

Hacı Bayram Veli’nin tasavvufla ilgili görüşleri, kendinden sonra gelenlerce belli bir inanç düzeni olarak benimsenen Bayramilik’te son biçimini almıştır. Varlık birliği anlayışına dayanan, insanla, Tanrı’yı birbirine yaklaştırma amacına güden Bayramilik’in uyulması gereken kesin ilkeleri “zikr” denen töreni oluşturur.

Hacı Bayram Veli, kişinin içine kapanarak bütün geçici varlıklardan yüz çevirerek derin düşünceye dalmasıyla Tanrıyı bir ışık olarak gönlünde görebileceği kanısındadır.

Bayramilik’teki bütün düşünce ve inanç öğeleri yeni değildir. Tanrı’nın bir ışık olarak görünüş alanına çıkışı, bütün varlık türlerinin Tanrı’sal bir yansıma sayılışı akımdan kaynaklanır. Onun kurduğu Bayramilik’ten Şemsiye ve Melâmiye adlı iki tarikat doğmuş, bu ikisinden de türlü kollar türetmiş, düşüncelerinin etkisi Anadolu’da büyük olmuştur.